"سودجويان براي تهيه داروها از آب کثيف جوي و بركه‌ها استفاده مي‌كردند"، اشتباه نکنيد، شما اين حرف را در تاکسي يا صف نان يا هر صف ديگر نمي شنويد. اين سخن کامران باقي لنکراني، وزير بهداشت است که درپايان عمليات پاک سازي "راسته دارو فروشان" در خيابان ناصر خسرو تهران به خبرنگاران مي گويد و اطمينان مي دهد که فروشندگان دارو هاي کمياب و هزار معجون ديگر؛ همه در يک عمليات پليسي بازداشت شده اند.
به گفته معاون دادستان تهران، در اين عمليات 260 نفر بازداشت شدند که 220 نفرشان راهي زندان شده اند. ساعاتي پس از انجام عمليات پاکسازي ناصر خسرو، مسئولان بهداشتي و پليس اقدام به برپايي نمايشگاهي خياباني از کشفيات دارويي کردند .فرمانده نيروي انتظامي تهران نيز در جمع خبرنگاران از فعاليت گسترده اطلاعاتي طي دو ماه براي شناسايي انبارها و عوامل توزيع داروهاي تقلبي در ناصرخسرو خبر داد. در اين ميان خبرگزاري مهر علاوه بر خبر کشف داروهاي ناياب و تقلبي، نوشت که "از متهمان دستگيرشده همچنين 67 قبضه انواع سلاح گرم نيز کشف شد". همزمان ده ها عکس، و گزارش و خبر در رسانه هاي رسمي از اين اقدام "بزرگ و مشترک" پليس و وزارت بهداشت منتشر شد.
عمليات ضربتي
از ظهر سه شنبه که نيروهاي پليس و گارد ويژه با انجام يک عمليات غافلگيرانه در خيابان ناصر خسرو و کوچه پس کوچه هاي آن اقدام به محاصره منطقه و بازرسي از انبارهاي موجود در اين منطقه کردند، تا پايان اين عمليات، خيابان ناصر خسرو شاهد حضور برخي از مقامات دولتي و از جمله وزير بهداشت، فرمانده نيروي انتظامي و معاون امنيتي وزارت کشور بود. ساعاتي بعد خبرنگاران و عکاسان رسانه اي نيز بر جمع همراهان افزوده شدند.
فرمانده انتظامي تهران بزرگ در خاتمه اين عمليات با اشاره به فعاليت گسترده اطلاعاتي طي دو ماه براي شناسايي انبارها و عوامل توزيع داروهاي تقلبي در ناصرخسرو به خبرنگاران گفت: "به منظور عملياتي كردن طرح پاكسازي منطقه ناصرخسرو از وجود داروهاي غيرمجاز و تقلبي، با هماهنگي دستگاه قضايي و وزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشكي توانستيم روز گذشته با انجام چند عمليات ضربتي 10 انبار نگهداري داروهاي تقلبي [شامل چندين دستگاه كاميون]، 194 نقطه و محل توزيع اين داروها را با دستگيري 41 تن از عناصر اصلي و 39 تن از واسطه‌ها و دلالان اين داروها شناسايي و پلمپ كنيم".او همچنين داروهاي تقلبي، غيرمجاز و قاچاق را يکي از مشکلات ساليان گذشته عنوان کرد و گفت:" اين دارو ها سلامت جسمي و رواني مردم را به شدت تحت تاثير قرار مي دهند".
مرتضي طلايي با تاکيد بر اينكه وضعيت توزيع و فروش داروهاي غيرمجاز و تقلبي فاسد در ناصرخسرو به "مرحله اورژانس" رسيده بود، گفت: "با هماهنگي دستگاه قضايي و وزارت بهداشت به سرعت وارد عمل و طي عمليات‌هاي انجام شده، صد درصد منطقه ناصرخسرو را با كشف انبارهاي نگهداري از وجود دلالان و فروشندگان انواع روان گردان‌ها پاكسازي كرديم". او با ارائه آماري درباره کشف داروهاي تقلبي و قاچاق گفت: "از ابتداي سال جاري تاكنون موفق به كشف 6 ميليون آمپول و بيش از 6 ميليون انواع قرص‌هاي غيرمجاز و تقلبي شديم كه توسط افراد سودجو تهيه و توزيع مي‌شد".
فرمانده نيروي انتظامي که خود فرماندهي عمليات پاکسازي را بر عهده داشت، همچنين گفت: "بيشتر افراد سودجو با نمونه‌گيري از داروهاي خارجي، آنها را با انواع مواد شيميايي غيرمجاز غيراستاندارد در انبارها و كارگاههاي ساخت دارو توليد و توزيع مي‌كردند. به همين خاطر برخورد با شبكه‌ها و عناصر مربوطه در اولويت نخست ماموران پليس قرار گرفت".
آب در آمپول
کامران باقري لنکراني، وزير بهداشت و درمان نيز در جريان اجراي اين عمليات به خبرنگاران گفت: "كاركرد مراكز توزيع و بازار ناصرخسرو، رفع نيازهاي دارويي نبوده است، چرا كه 90 درصد توليدات در اين منطقه تقلبي بوده و هدف فروشندگان تنها كسب سود و بهره‌مندي از نوع نياز متقاضيان بوده است". او به يکي از نتايج اجراي عمليات پاکسازي خيابان ناصر خسرو اشاره کرد و گفت: "با اجراي طرح جمع‌آوري داروفروشان غيرمجاز در ناصرخسرو مشخص شد، داروهايي كه طي اين مدت توزيع شده است، به نام داروي ضد اعتياد، از نوع تقلبي بوده و اغلب در انبارها و در محل‌هاي نامناسب بازار ناصرخسرو تهيه مي شده است".
وزير بهداشت روز گذشته هم چنين از تحقيقاتي در خصوص نحوه فعاليت دستگيرشدگان ياد کرد و گفت:"اين سودجويان حتي به جاي استفاده از آب معمولي در ساخت مواد دارويي از آب جوي و بركه‌ها استفاده كرده‌اند و در اين راستا بررسي‌ها نشان داده كه اين داروها آلودگي ميكروبي داشته و پر از ذرات معلق بوده‌اند". او همچنين با اشاره به توزيع و فروش داروهاي مكمل در بازار ناصرخسرو گفت: "اغلب اين مكمل‌ها تقلبي بوده است، به طوري كه 90 درصد داروهاي مكشوفه روز گذشته، تقلبي بوده كه در قالب داروهاي مكمل نيروزا در بازار ارايه و به قيمت‌هاي بالايي به فروش مي‌رسيده است".
از شبکه رسمي تا ناصر خسرو
خيابان ناصر خسرو يکي از خيابان هاي قديمي تهران است، که از نخستين سال هاي جنگ و همزمان با آغاز تحريم ايران، به تدريج به پاتوق فروشندگان داروهاي ناياب تبديل شد. اغلب کساني که در دو دهه گذشته با داروهاي ناياب و کمياب سروکار داشته اند، خيابان ناصر خسرو را به عنوان تنها مرکز تهيه چنين داروهايي مي شناسند. در واقع اغلب داروهاي خاص، پس از ورود به کشور از چرخه توزيع داروخانه اي خارج و در خيابان ناصر خسرو عرضه مي شدند. در همه اين سال ها بيماران براي تهيه دارو هاي ناياب خود مجبور بودند با مراجعه به دو داروخانه 13 آبان و هلال احمر در تهران، نياز خود را تامين کنند. با اين همه واقعيت آن است که اغلب مراجعه کنندگان به اين مراکز هرگز به داروي خود دست نمي يافتند. ناصر خسرو اما داروخانه بزرگي بود که همه جور دارويي در آن يافت مي شد. اين دارو ها که توسط باندهاي بزرگ و پر قدرت با استفاده از سهميه هاي نهادها و سازمان ها وارد کشور مي شد، توسط دلالان خرده پا خريداري و در نهايت از طريق فروشندگان خرده پا در خيابان ناصر خسرو عرضه مي شد. برخي کارشناسان مي گويند به رغم اينکه فرمانده نيروي انتظامي و وزير بهداشت تاکيد کرده اند که با پاکسازي خيابان ناصرخسرو قصد دارند تا به توزيع داروها سرو ساماني بدهند، اما به نظر نمي رسد تا هنگام ساماندهي عرضه داروهاي ناياب در کشور، برخورد با فروشندگان دارو در ناصر خسرو بتواند مشکلي را حل کند.
معاون غذا و داروي وزارت بهداشت، که معتقد است در حال حاضر داروي كمياب در ناصرخسرو وجود ندارد، ناصرخسرو را مركز فسادي مي داند كه برخي از فرآورده‌هاي آن غيرقانوني، غيرمجاز و برخي از داروهاي آن تقلبي است. ديناروند به خبرنگاران گفته است: "سخت‌گيري در عرضه و كاهش تقاضا مهمترين برنامه‌اي است كه مي‌توانيم براي ورود كالاهاي غيرمجاز در كشور داشته باشيم...مردم بايد آگاه باشند كه در ناصرخسرو فرآورده‌اي كه نياز قانوني يا پزشكي آنها را بر طرف كند، وجود ندارد". او همچنين گفته است که: "برنامه پاكسازي يك فعاليت كشوري است و محدود به تهران و ناصرخسرو نمي‌شود و از سال آينده در سراسر کشور اجرا خواهد شد".
معاون وزير بهداشت همچنين با اشاره به اينکه بسياري از كشورهاي جهان با پديده قاچاق روبه‌رو هستند و براي مبارزه با آن سازو كارها و مجازاتهاي سنگيني، از جمله اعدام، در نظر گرفته شده، خواستار برخورد شديد قوه قضاييه با فروشندگان غير رسمي دارو شد.
کاريکاتور و دارو
در جريان اعتراضات اخير به ماجراي چاپ کاريکاتور ها اعلام شد که ورود کليه کالاهاي دانمارکي تحريم شده است. اندکي بعد اما معلوم شد که دانمارک يکي از منابع اصلي واردات دارو به کشور است. نگراني هاي ايجاد شده اندکي بعد به مطبوعات کشيد و حتا برخي از مسئولان و از جمله سخنگوي دولت را واداشت تا به خبرنگاران بگويند که تحريم دانمارکي ها شامل واردات دارو نخواهد شد. اين درحالي است که در هفته هاي اخير تشديد بحران هسته اي و گزارش پرونده فعاليت هاي هسته اي کشور به شوراي امنيت سازمان ملل، نگراني هاي زيادي در مورد اعمال تحريم هاي گسترده ايران ايجاد کرده است.
اگر چه تاکنون هيچ آمار رسمي درباره تعداد جان باختگان حاصل از تحريم دارو و موارد مشابه آن ارائه نشده، اما با يک حساب سر انگشتي مي توان حدس زد اين تعداد کم نبوده است؛ و هيچ کس هم البته مسئوليت جان آنها را بر عهده نگرفته و نمي گيرد. به هر حال ناصر خسرو ديگر داروخانه بزرگي در پياده رو يا خانه فسادي که مسئولان از آن ياد کرده اند، نيست. نگراني مردم اما سرجاي خود است، چرا که در صورت اعمال تحريم هاي تازه، بسياري از خيابان هاي ايران استعداد تبديل شدن به ناصر خسرو را دارند.
خبرنگاران و عکاسان دو روز پيش ديدند که مقامات رسمي در برابر دوربين ها و ميکروفون ها از عمليات پاکسازي و بازداشت چند ده دستفروش دوره گرد به عنوان طرح ضربتي و بزرگ ياد کردند؛ اما کسي نشنيد که سخن از مافياي دارو و دانه درشت ها برود. قدرت بيست و چند ساله ناصرخسرو، و حجم مبادلات آن، در اندازه چند دلال خرده پا نبود و نيست.